@phdthesis{01J6G0H57EPYMPYFZPYZQPHDMG,
  abstract     = {{Deze thesis bestudeert alternerende Dat-Nom/Nom-Dat-werkwoorden in het Duits en het IJslands. Dergelijke werkwoorden beschikken over twee neutrale woordvolgordepatronen: datief-voor-nominatief en nominatief-voor-datief. Ik bied eerst en vooral een exhaustief overzicht van alle Dat-Nom/Nom-Dat-werkwoorden in het Duits, die ik vervolgens semantisch cluster. Uit die clustering blijkt dat de meeste Duitse Dat-Nom/Nom-Dat-werkwoorden te maken hebben met emotie, cognitie en winst en voordeel. Ten tweede presenteer ik de resultaten van twee analoge corpusstudies, een voor elke taal in kwestie. Die studies zijn gebaseerd op twee zustercorpora: het deTenTen13-corpus voor het Duits en het isTenTen20-corpus voor het IJslands. Het totale aantal targetwerkwoorden bedraagt 81: 76 voor het Duits en vijf voor het IJslands.
De resultaten worden vergeleken met een controlegroep van niet-alternerende Nom-Dat-werkwoorden van het type ‘helpen’, die bestaat uit vijf werkwoorden elk voor het IJslands en het Duits. Een tweede controlegroep bestaat uit vijf niet-alternerende werkwoorden van het type ‘bevallen, behagen’, die enkel in het IJslands voorkomen. De dataset omvat in totaal 17.000 tokens en werd voor tien variabelen geannoteerd: werkwoord, naamval, (pro)nominaliteit, referentialiteit, type voornaamwoord, persoon, getal, bepaaldheid, bezieldheid en lengte.
Woordvolgordestatistieken bevestigen dat Nom-Dat-werkwoorden van het type ‘helpen’ systematisch de nominatief aan de datief vooraf laten gaan: topicalisatie van de datief komt in het Duits in amper 4% van de gevallen voor, terwijl dat voor het IJslands in slechts 1% van de gevallen gebeurt. Het ligt geheel in de lijn van de verwachtingen dat IJslandse Dat-Nom-werkwoorden (type ‘bevallen, behagen’) het spiegelbeeld vormen van de Nom-Dat-groep, aangezien zij de nominatief in amper 1% van de gevallen topicaliseren. Alternerende Dat-Nom/Nom-Dat-werkwoorden, en dat zowel in het Duits als in het IJslands, laten een heel ander beeld zien, aangezien de prevalentie van elk van beide woordvolgordepatronen in hun geval veel gelijkmatiger is. Hieruit blijkt onomstotelijk dat de targetwerkwoorden noch Nom-Dat-werkwoorden, noch Dat-Nom-werkwoorden zijn, zoals verschillende kampen in de Duitse taalkunde beweren. Dat-Nom/Nom-Dat-werkwoorden kunnen daarentegen beide woordvolgordepatronen aannemen, aangezien ze twee argumentstructuurconstructies bezitten: de Dat-Nom-constructie en de Nom-Dat-constructie.
Uit een multivariate analyse van de Duitse data blijkt dat bij alternerende werkwoorden de keuze tussen beide argumentstructuurconstructies, Dat-Nom en Nom-Dat, vooral correleert met de (pro)nominaliteit van de datief, de (pro)nominaliteit van de nominatief en lengte. Het werkwoord an sich heeft ook een invloed, wat toont dat individuele werkwoorden individuele voorkeuren hebben. Als beide zinsdelen zelfstandignaamwoordgroepen zijn, blijken lengte en onbepaaldheid van de nominatief de sterkste predictoren. Voor het IJslands zijn onbepaaldheid en lengte, ongeacht de casusmarkering, evenzeer belangrijke factoren in contexten met twee zelfstandignaamwoordgroepen. Het IJslands is echter duidelijk gevoeliger voor de invloed van voornaamwoorden, vooral als die in de nominatief staan.
De resultaten van deze studie bevestigen dat het IJslands en het Duits beide beschikken over een klasse alternerende Dat-Nom/Nom-Dat-werkwoorden, die twee diametraal tegenovergestelde woordvolgordes kunnen aannemen: datief-voor-nominatief en nominatief-voor-datief. Dat betekent dat beide zinsdelen van dit soort werkwoorden zich syntactisch kunnen gedragen als het onderwerp, aangezien ze beide de volgordeproef doorstaan, maar uiteraard niet op hetzelfde moment.}},
  author       = {{Somers, Joren}},
  language     = {{eng}},
  pages        = {{XVIII, 244}},
  publisher    = {{Ghent University. Faculty of Arts and Philosophy}},
  school       = {{Ghent University}},
  title        = {{Alternating Dat-Nom/Nom-Dat verbs in German and Icelandic : a corpus study}},
  year         = {{2024}},
}